خبرگزاری هرانا – مجموعه فعالان حقوق بشر (HRA) با همکاری UpRights، راهنمایی جامع برای پیگیری قضایی و غیرقضایی نقض‌های جدی حقوق بشر و جنایات بین‌المللی منتسب به سپاه پاسداران را منتشر کرد.
این اثر که توسط مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران (HRA) و با حمایت حقوقی UpRights تهیه شده است، بخشی از پروژه مستندسازی پاسداران (PDP) است؛ ابتکاری از HRA که به بررسی سپاه پاسداران از زمان تأسیس تا امروز می‌پردازد و در عین حال موارد نقض حقوق بشر و جنایات بین‌المللی مرتکب‌شده توسط اعضای آن را واکاوی می‌کند.
این راهنما بیش از ۲۰ مسیر قضایی و شبه‌قضایی را برای پاسخگویی شناسایی و بررسی کرده و راهکارهای عملی را جهت استفاده از سازوکارهای موجود برای دستیابی به عدالت در قبال نقض جدی حقوق بشر و جنایات بین‌المللی منتسب به سپاه پاسداران، چه در داخل ایران و چه در خارج از کشور، به متخصصان ارائه می‌دهد.
سپاه پاسداران نقش محوری در سرکوب سیستماتیک مخالفان سیاسی، فعالان و روزنامه‌نگاران در داخل ایران ایفا کرده است. همچنین در ربایش و هدف قرار دادن فرامرزی افرادی که دشمنان حکومت تلقی می‌شوند، مشارکت داشته است. مشارکت سپاه در درگیری‌های مسلحانه، به‌ویژه در سوریه و عراق، موجب طرح اتهامات جدی ارتکاب جنایات بین‌المللی علیه این ارگان نظامی شده است. با وجود این اتهامات گسترده، نظام قضایی ایران فاقد استقلال بوده و سازوکارهای داخلی پاسخگویی را بی‌اثر کرده است. همدستی قوه قضاییه در نقض گسترده حقوق بشر، ضرورت بهره‌گیری از مسیرهای بین‌المللی برای دستیابی به عدالت را دوچندان می‌کند.
این راهنما با هدف توانمندسازی کنشگران جامعه مدنی، قربانیان و متخصصان حقوقی از طریق ارائه ابزارهای عملی برای پیمایش در سازوکارهای پیچیده پاسخگویی، تدوین شده است. همچنین، امکان‌پذیری، نقاط قوت و محدودیت‌های مسیرهای مختلف را به‌صورت سیستماتیک بررسی کرده و آن‌ها را در دسته‌های زیر طبقه‌بندی می‌کند:
● سازوکارهای قضایی داخلی در کشورهای ثالث، از جمله صلاحیت قضایی جهانی و پیگردهای فرامرزی؛
● دادگاه‌های بین‌المللی، مانند دیوان کیفری بین‌المللی و دیوان بین‌المللی دادگستری؛
● سازوکارهای سازمان ملل، از جمله گزارشگران ویژه و نهادهای مبتنی بر معاهدات؛
● سازوکارهای تحریم هدفمند، مانند تحریم‌های مشابه قانون ماگنیتسکی علیه ناقضان حقوق بشر؛
● ابتکارات حقیقت‌یابی و سایر رویکردهای عدالت انتقالی؛
● و موارد دیگر.
این راهنما همچنین به ۱۲ حادثه پرداخته است که در چارچوب حقوق بین‌الملل به‌عنوان بخشی از پروژه مستندسازی پاسداران توسط UpRights و HRA مورد تحلیل قرار گرفته‌اند.
تحلیل این حوادث و افراد متهم به نقض حقوق بشر در آن‌ها، بینش ارزشمندی درباره الگوهای تخلف و شیوه‌های عملکرد سپاه پاسداران ارائه می‌دهد. جزئیات کامل این حوادث و پیامدهای حقوقی آن‌ها در iranpdp.org در دسترس است.
با توجه به عدم همکاری ایران با سازوکارهای بین‌المللی پاسخگویی و رد ابزارهای کلیدی حقوق بشری، متخصصان باید رویکردی راهبردی اتخاذ کنند. این راهنما بر ضرورت ترکیب مسیرهای قضایی و غیرقضایی، بهره‌گیری از فشار بین‌المللی و تضمین رویکردی مبتنی بر حقوق و نیازهای قربانیان، تأکید دارد.
در نهایت، راهنمای «گزینه‌های دادخواهی»، به دنبال تسهیل تلاش‌های آگاهانه، هماهنگ و مؤثر برای پاسخگو کردن مرتکبان این جنایات است، در حالی که حقوق و نیازهای قربانیان را در محوریت تلاش‌های عدالت‌جویانه قرار می‌دهد.
